این حمله علیه هزاره های شیعه، آتش درگیری های مذهبی را نیز شعله ورتر خواهد ساخت.
روز شنبه 23 جولای 2016 (2 مرداد 1395) شاخه گروه تروریستی تکفیری داعش موسوم به ولایت خراسان، حمله ای انتحاری را در کابل، پایتخت افغانستان عملیاتی نمود. بر اثر این حادثه و براساس گزارشات خبری، دو تروریست داعشی با منفجر نمودن مواد منفجره ای که با خود در اختیار داشتند، تظاهرات مسالمت آمیز اقلیت هزاره شیعه را به خاک و خون کشیدند که در نتیجه این انفجار 80 نفر کشته و بیش از 260 نفر نیز زخمی شدند. این اولین باری نیست که تکفیری های داعش علیه هزاره های شیعه دست به چنین اقدامی می زنند اما عملیات تروریستی اخیر از نظر ابعاد بزرگترین نوع حمله علیه جامعه هزاره توسط داعش تلقی می گردد. پیش از این نیز در نوامبر 2015، اعضای گروه تروریستی تکفیری داعش ، با ربودن 7 هزاره شیعی از استان زابل، آنان را سر بریدند.
گزارشات مختلف رسانه ای حکایت از افزایش توان عملیاتی شاخه ولایت خراسان داعش نسبت به شروع فعالیت این گروه در استان ننگرهار دارد. در ماه مارس 2016، فرستاده رئیس جمهور روسیه به افغانستان تاکید نمود که تعداد اعضا و حامیان داعش در افغانستان به 10 هزار نفر می رسد اما در همان زمان مقامات ایالات متحده آمریکا همواره خبر از تضعیف داعش در افغانستان می دادند و تعداد نیروهای داعش در ولایت خراسان را رقمی بین هزار تا 3 هزار نفر برآورد می نمودند که عمدتا نیز در شرق افغانستان حضور دارند. در هر حال همین نیروهای تکفیری داعش از زمان حضور خود در افغانستان حملات مختلفی را علیه نیروهای ارتش، پلیس و حتی غیرنظامیان افغان تدارک دیده اند.
رقابت داعش و طالبان در افغانستان
در ماه های اخیر، پایگاه های داعش در استان شرقی ننگرهار افغانستان، آماج حملات نیروهای دفاعی امنیتی ملی افغانستان و هواپیماهای آمریکایی قرار گرفت. در سپتامبر 2015، ارتش ملی افغانستان، عملیات شاهین 9 را با هدف نابودی تکفیری ها آغاز نمود که در نتیجه آن شماری از رهبران و فرماندهان داعش به هلاکت رسیدند و چندی پس از این عملیات ها، رئیس جمهور افغانستان، محمد اشرف غنی اعلام نمود که داعش در مناطق شرقی افغانستان شکست خورده و نیروهای افغانی بیش از 200 تکفیری داعش را به هلاکت رسانده اند. در هر حال علی رغم همه تلاش های صورت گرفته علیه تکفیری های داعش، حمله انتحاری روز شنبه داعش نشان داد عملیات های نظامی صورت گرفته تنها در حکم یک مسکن برای مبارزه با داعش عمل نموده بلکه داعش نفوذ گسترده ای در استان های مختلف افغانستان بدست آورده و نتیجه آن بزرگترین حمله انتحاری در سال 2016 در افغانستان می باشد.
در سال گذشته میلادی گزارشات متعددی از در گیری های متناوب نیروهای طالبان با اعضای داعش به ویژه در استان ننگرهار مخابره گردید. از طرفی به ویژه بعد از افشای مرگ ملا عمر در سال 2015، شاهد بیعت تعداد کثیری از نیروهای طالبان با داعش بودیم. حملات اخیر داعش در کابل به نظر اقدامی پیشگیرانه در مقابل تهاجمات فصلی طالبان می باشد. در حال حاضر حملات بهاره طالبان در جریان می باشد. حمله تکفیری های داعش در کابل از نظر ابعاد بسیار بزرگ تر از آخرین حمله ای می باشد که از سوی طالبان در کابل صورت پذیرفت و در نتیجه، این پیش بینی وجود دارد که طالبان برای اعاده حیثیت خود در برابر تکفیری های داعش و در رقابت با حملات آنان، اقدامات خود را شدت بخشد.
قبایل و قومیت های موسوم به هزاره در دهه 1990 میلادی همواره هدف حملات طالبان قرار داشتند اما نکته قابل توجه این است که ماهیت حملات طالبان علیه هزاره ها بیش از آن که مذهبی باشد دارای رنگ و بوی قومی و سیاسی بود و در حال حاضر نیز طالبان تمرکز حملات خود را بر نیروهای آمریکایی و تاسیسات و زیرساخت های دولت افغانستان معطوف نموده است ولی داعشی ها، شیعیان را تکفیر نموده و آنان را رافضی خطاب می نمایند و این امر به نوبه خود عاملی برای تغییر ماهیت مخاصمات سیاسی – قومی اهل تسنن و شیعیان برای درگیری های مذهبی گردیده است.
داعش و تحولات منطقه ای
تلاش های شاخه خراسان داعش در جهت ایجاد درگیری های مذهبی را نباید خط مشی ای جدای از سیاست های کلی این گروه تروریستی تکفیری در سوریه و عراق پنداشت و از طرفی ایدئولوژی تکفیر در میان داعشی ها و علاقه آنان برای هدف قرار دادن شیعیان، نوید حملاتی گسترده تر با ماهیت مذهبی را در افغانستان می دهد. این گونه حوادث از سویی کاملا در تعارض با چشم انداز صلح در افغانستانی است که به لحاظ سنتی دارای خطوط قرمز قومیتی و وابستگی های قبیله ای بسیار است.
علاوه بر این ها، بنابر اعلام سازمان دیده بان حقوق بشر، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران با جذب هزاران نفر از شیعیان هزاره افغانستان، آنان را در قالب گردان زینبیون برای نبرد روانه سوریه می نماید. جدای از دیگر شبه نظامیان شیعه، گردان زینبیون به طور ویژه دفاع از اماکن مقدس شیعیان نظیر مسجد سیده زینب (س)، نوه رسول مکرم اسلام (ص) را بر عهده دارند. حال از این منظر، حملات اخیر کابل را می توان نتیجه حمایت هزاره های افغان از نظام بشار اسد در سوریه قلمداد نمود. جمهوری اسلامی ایران میزبان سه میلیون پناهنده افغان می باشد که بخش عمده آن را هزاره های شیعه تشکیل می دهند. اوراسیا در ادامه گزارش خود می نویسد به منظور ترغیب هزاره های شیعه به مبارزه علیه تکفیری های داعش و دیگر نیروهای مخالف، جمهوری اسلامی ایران از طریق پیشنهادات مالی، دادن اقامت قانونی و فراهم آوردن زیارت سالانه برای خانواده های افغان، اقداماتی را صورت می دهد. اوراسیا ورود نیروهای افغان به جنگ سوریه را عامل تشدید جنگ های مذهبی در افغانستان تلقی می نماید.
درست شبیه به افغانستان، تاثیر حوادث خاورمیانه در کشور همسایه یعنی پاکستان نیز ملموس می باشد. پاکستان بعد از جمهوری اسلامی ایران دومین کشورِ دارای بیشترین جمعیت شیعه تلقی می گردد ولی اسلام آباد نیز مبتلا به جبهه گیری های مذهبی و اعمال خشونت شایع علیه شیعیان می باشد و برای نمونه می توان به حمله انتحاری گروه موسوم به لشکر جنگوی در دسامبر 2015 اشاره نمود که در مناطق قبایلی (فاتا) به وقوع پیوست. این حمله در منطقه ای در پاراچنار که اکثریت شیعه در آنجا حضور دارند صورت پذیرفت و در نتیجه آن، 24 نفر به شهادت رسیدند. اندکی پس از این حمله تروریستی، لشکر جنگوی اعلام نمود که این حمله در پاسخ به حمایت شیعیان پاکستان از جمهوری اسلامی ایران و دولت بشار اسد در سوریه عملیاتی گردید. پس می توان اظهار داشت با توجه به این که گروه های پاکستانی نظیر لشکر جنگوی تحت تاثیر حوادث میدانی درگیری های سوریه قرار دارند، این امر حکایت از ظهور گرایشات تکفیری در مناطق افغانستان و پاکستان دارد.
کشورهای جنوب آسیا همواره سعی دارند تا حضور داعش در سرزمین خود را انکار نمایند. پاکستان با وجود شبکه های مختلف ارتباط گیری و وجود عاملان جذب نیروی داعش در این کشور، همچنان نمی خواهد حضور داعش را بپذیرد. علاوه بر این، بنگلادش نیز حتی پس از حملات خونین جولای 2016 به یک کافه در شهر داکا، نمی خواهد حضور داعش را اعلام نماید. در همین راستا شواهدی وجود دارد که نشان می دهد داعش در افغانستان از نظر عملیاتی فعال بوده و به عنوان یک سازمان قدرتمند شناخته خواهد شد. گزارشات اخیر نشان می دهد که تکفیری های داعش به استان های کنر و نورستان نقل مکان نموده اند و این در حالی است که در غزنی و زابل نیز دارای نفوذ می باشند.
صلح در افغانستان بدون مذاکرات موفقیت آمیز با طالبان تقریبا غیر ممکن می باشد. از طرفی شاخه ولایت خراسان داعش نیز نشان داد ه است دارای قدرت عملیاتی بالایی می باشد که با دیگر گروه های با سابقه در افغانستان برابری می نماید. جامعه بین المللی طالبان را به عنوان بزرگترین خطر برای صلح در افغانستان اعلام می نمایند اما بایستی اذعان داشت که داعش نیز تهدید جدی برای ثبات در این کشور می باشد. ادامه دستور حملات علیه شیعیان افغانستان از سوی داعش می تواند به رشد جذب نیروی رزمندگان شیعه در جمهوری اسلامی ایران کمک نماید.